HAFIZA GELİŞİMİ

Bir ebeveyn için bebeklerinin ne kadar hatırlayabildiğini öğrenmek kolay bir iş değildir. Bebekler bizimle çok kolay iletişim kuramazlar; bu da, ne düşündüklerini ve anılarının gerçekte ne kadar iyi olduğunu söylemeyi zorlaştırır.

Bebeklerde hafızanın nasıl geliştiğine dair pek çok araştırma yapıldı ve bu araştırmalar bize, bir bebeğin kısa ve uzun vadeli anılarının ne zaman oluştuğuna dair bazı fikirler verdi. Ayrıca araştırmalar; hafıza gelişiminin ebeveynler tarafından nasıl teşvik edilip; gelişimine nasıl katkıda bulunabileceğinin daha fazla anlaşılmasıyla sonuçlandı.

Günlük olarak bilgi topladıklarını bilmeleri için bebeğin, ebeveynlerine verdiği ipuçları vardır. Örneğin bir bebek; tanıdık yüzleri yenilerine tercih ederek, birincil bakıcılarına çok hızlı bir şekilde bağlanır.

Bebeğinizin hafızasını geliştirmeye yardımcı olabilmek için onunla hafıza güçlendirici oyunlar oynayabilirsiniz:

0-9 Ay Arası Bebekler:

• Taklit oyunları: En küçük bebek bile sizi izler ve yaptığınız şeyi kopyalamaya çalışır. Dilinizi uzatarak başlayın ve nasıl tepki verdiklerini görün. Umalım da, küçük pembe bir dil görünsün!
• Tekerlemeler söylemek ve bunları sık sık tekrarlamak: Tekrar; bebeğinizin hafıza gelişiminin anahtarıdır. Bir çocuk tekerlemesi ne kadar sık tekrarlanırsa, bebeğiniz o kadar çok hatırlar ve dil gelişimi üzerindeki etkisi de o kadar büyük olur. Aileniz, muhtemelen bunu sizinle yaptı. Küçük çocuğunuza söylediğiniz tekerlemelerden kaç tanesi kendi hafızanızın derinliklerinden akıp geldi?
• Sürekli olarak isimlerini söylemek: Bu sadece hafızalarına değil; aynı zamanda güçlü benlik hislerine de yardımcı olmaktadır.
• Görevler üzerinden konuşmak: “Işığı kapatmak”, “bezini değiştirmek” gibi. Yine, hafızaya yardımcı olur ve dil becerilerini geliştirmeye yardımcıdır.
• Bazı rutinler: Banyoda bir ördekle oynamak, yatmaya hazırlanırken en sevdiği ninniyi söylemek gibi. Bunun gibi rutinler, bebeğinizin ipuçlarını fark etmeye başlamasına yardımcı olabilir ve onun olaylara dâhil olmasını ve rahat hissetmesini sağlar.
• Bebeğinize kısa süreler için yeni oyuncaklar tanıtın: Her bir oyuncak ile birkaç dakika oynamasına izin verin (belki de nasıl kullanacaklarını göstererek) ve onlarla nasıl oynayacaklarını hatırlamalarına yardımcı olmak için bu talimatları her gün tekrarlayın.

• Bebekler ve küçük çocuklar; başkalarının konuşmasını dinleyerek, o dili konuşmayı ve anlamayı öğrenirler. Bir bebeğin veya yeni yürümeye başlayan bir çocuğun sözlü kelimeye ne kadar çok maruz kaldığı; kavrayışları ve kelime hazineleri açısından da o kadar büyük olacaktır. Geveze ebeveynler, konuşkan bebekler yapar. Bebeğinizin dil gelişimine yardımcı olmak için onlarla her zaman konuşmanız gerekir.Bebeğinizin doğmasını beklemek zorunda değilsiniz. Onlar hala rahimdeyken bir fark yaratmaya başlayabilirsiniz. Bebeğinizin işitme sistemi neredeyse tamamen gelişmiştir ve rahimde altı aylıkken algılamaya başlar. Bu da rahimdeki sesleri işitebilecekleri ve bunlara tepki verebilecekleri anlamına gelir. Araştırmalar, bebeklerin rahimde duydukları tekerlemeleri tanıdıklarını göstermiştir. Bebekler tanıdık sesleri ayırt ederler; özellikle de annelerininkini. Bir annenin sesi; vücut dokusu ve kemiğinin yanı sıra; aynı zamanda ses dalgaları yoluyla da iletilir. Bu da onun daha kolay duyulmasını sağlar ve bozulmaya daha az maruz kalır.

Peki yardım etmek için ne yapabilirsiniz?

• Bebeğinizle anne karnındayken konuşun.
• En sevdiğiniz tekerlemeyi belirleyin ve her gün ona yüksek sesle okuyun.
• Günlük olarak belirli bir dizi şarkılar çalın.

Bir bebek doğduğunda, kelimeleri anlamasına ve üretmesine yardımcı olacak tüm ilgili bilgileri çok hızlı bir şekilde öğrenmeye başlar. Bebeğin dil bulmacasını çözmesi gerekir; böylece onu anlayıp kopyalayabilecektir.

Kendinizi bebeğinizle çok alışılmadık bir şekilde konuşurken buluyor musunuz? Biraz daha yüksek perdeyle mi konuşuyorsunuz; daha çok şarkı mı söylüyorsunuz, kısa cümleler mi kuruyorsunuz veya sürekli aynı cümleyi mi tekrar ediyorsunuz? Bunlar; tüm ebeveynlerin ve bakıcıların bebeklerle konuşmasının doğal ve içgüdüsel bir yoludur. Bebeklere yönelik bu konuşma tarzları, bebekler tarafından tercih edilir ve dil öğrenimini ve sosyal gelişimi onlar için kolaylaştırabilir.

Bebeğinizin dil öğrenmesine yardımcı olmak için yapabileceğiniz en iyi şey konuşmak, konuşmak ve konuşmaktır:

• Gün ilerledikçe ona gelişen olayları anlatın ve gerçekleşen tüm etkinlikleri ona tanımlayın.
• Bebeğinize bir şeyler okuyun. Okumak için hiçbir zaman çok erken değildir.
• Resimli kitaplar okuduğunuzda, sözcükleri nesnelerle ilişkilendirebilmeleri için baktıkları şeylerin ne olduğunu onlara söyleyin.
• Bebeğinize ayrıntılı hikâyeler anlatın. Ne kadar hayali olursa, hayal güçleri o kadar aktifleşir.
• Televizyonu, bilgisayarı veya telefon gibi gürültülü oyuncakları az miktarda kullanın. Bebeğiniz için faydalı olabilecek eğitim programları varken, TV vb. cihazlar bebeklerle etkileşime girmez veya onlara yanıt vermez. Etkileşim ve duyarlılık, bebeklerin dil öğrenmek için ihtiyaç duyacağı iki önemli etkendir.

Bebeğiniz birkaç kelime üretmeye başladığında, dil becerilerinin çeşitli şekillerde geliştirilmesine yardımcı olabilirsiniz. Bu aşamada; onlarla konuşmanız ve konuşmaya devam etmeniz hala hayati önem de taşıyor olsa; onlara kendilerini ifade etmeleri için de bol bol fırsat verdiğinizden emin olun. Onlara sohbet etme şansı vermek için onları eşinizle ve daha büyük çocuklarınızla yaptığınız konuşmalara dahil ettiğinizden emin olun.

Ek Olarak:

• Söylediklerine daha fazla kelime ile cevap vermek: Örneğin “Araba!” diye bağırıyorsa “Evet. Babanın arabası gibi kırmızı bir araba.” diyebilirsiniz.
• Soru sormak: İki taraflı konuşmalar bebeğinizin yeni beceriler geliştirmesine yardımcı olacaktır. Bu nedenle yürümeye yeni yeni başlayan çocuğunuza “evet” veya “hayır” cevabından daha fazlasını isteyen sorular sorun.
• Tüm dikkatinizi ona adayın: Onlar konuşurken odaklanın. Eğer dikkatiniz dağılırsa onların da dikkati dağılır.
• Sohbetleri başlatmaya yardımcı olması için renkli ve ilginç resimli kitapların yanı sıra; “Hangi hayvan, hangi sesi çıkarır?” gibi konuşma diline odaklanan özel görevler kullanın.
• Birçok özelliğe ve işleve sahip oyuncaklar dil becerisi için iyidir: Çiftlikler ve hayvanlar, bebek evleri vb.
• Rol yapma oyununu geliştirmeye yardımcı olması için oyuncaklar ve aksesuarlar kullanın: Belirli bir karakter (oyuncak) şimdi ne yapıyor? gibi.